As It Was – Harry Styles (#furorkanto 7 apr 2022)

#furorkanto estas serio en kiu mi priskribas kaj recenzas la plej altajn kantojn de la ĉiusemajna tutmonda Spotify-furorlisto – el la vidpunkto de muzikteoriisto.
Jen, mi provas komenci ion novan. La ideon por tiu ĉi serio mi havis ekde sufiĉe longa tempo, sed nur laste ĝi sukcesis konkretiĝi kaj jen ĝia unua eldono. En la serio #furorkanto mi recenzos kantojn kiuj okupas la unuan lokon (aŭ unu el la unuaj lokoj) de la ĉiusemajna furorlisto Top Songs – Global de Spotify. Kial tiu elekto? Spotify, ĉar kvankam ĝi ne estas la sola, tamen restas unu el la ĉefaj servoj por aŭskulti muzikon, tial ĝi povas reprezenti la guston de sufiĉe larĝa publiko. Top Songs – Global, ĉar ĝia konsisto plej ofte ne reflektas mian personan muzikan guston. Tial mi pensas ke povas esti interese se mi, bakalaŭro pri teorio de muziko, provos aliri la temon de populara muziko. Tio ne estos scienca aliro, nek mi sekvos iun specifan metodon – kaj la rezulton juĝos vi, la legantoj.

Mi komencu per la plej furora kanto de la lasta semajno (1–7 apr 2022) – As It Was de Harry Styles. Kaj ĝi estas vere furora, ĝi publikiĝis nur la 1-an de aprilo, kaj ĝis la 7-a de aprilo ĝi sukcesis esti aŭskultita nur en Spotify pli ol 78 milionojn da fojoj. Tial ĝi tuj ekokupiĝis la unuan lokon kaj kiam mi rigardas la ĉiutagajn furorlistojn, ĝi povas resti tie ankaŭ por la sekva semajno.

As It Was estas kanto leĝera, sufiĉe mallonga (2’47”) por sia speco. La teksto, kiel ofte en tiutipaj kantoj, estas tre ambigua, kaj laŭ kunteksto povas havi tre diversajn signifojn. Tamen klare percepteblas iusenca nostalgio de la tuta peco, ekde la infana voĉo komence kaj tra la ripetiĝanta refreno: “In this world, it’s just us / You know it’s not the same as it was” [En tiu ĉi mondo estas nur ni / Vi scias, ne estas same kiel antaŭe]. Tiun karakteron substrekas la muzika flanko, precipe la harmonio.

La muzika strukturo de la kanto ne estas tre komplika, tamen aperas kelkaj interesaj trajtoj kiujn mi ŝatus mencii ĉi tie. La formo sekvas la konvencion de la moderna kanto, kun du strofoj kaj ripetiĝanta refreno, aldone kun flankstrofo (bridge). Dum la tuta daŭro (krom unu mezuro, vidu poste) de la kanto ripetiĝas la sama kvarmezura harmonia skemo, tial la strofoj estas okmezuraj, kaj la refreno havas la strukturon de ok plus kvar mezuroj. Pro tiu skemo oni povas meti la kanton en la klason de la tiel nomataj kvarakordaj kantoj. La kvar akordoj ne estas tute tipaj, kies uzo fariĝis kelkaokaze simbolo de banaleco, tamen la struktura principo estas la sama.

Por vidi ion interesan, laŭ mi, necesas rigardi la kontrapunkton de la kanto. Kompreneble, la vorto kontrapunkto tuj emas referenci al la arta muziko, kompare al kiu la teknikoj uzitaj en As It Was ŝajnas simplegaj, eĉ banalaj. Ni notu tamen ke la kanto konsistas el kelkaj muzikaj frazoj, kiuj kombineblas (pro la fakto ke ili ĉiuj baziĝas sur la sama, kvarmezura harmonia skemo). La unua estas la komenca instrumenta frazo, aŭdebla tuj post la registrita infana voĉo. Ni nomu ĝin IF1. Aldone ekzistas kompreneble la voĉaj frazoj de la strofoj (VF1) kaj tiuj de la refreno (dufoje VF2 kaj unufoje VF3, ambaŭ kvarmezuraj); krome, en la refreno aldoniĝas dua instrumenta frazo, sufiĉe stabila, kiu donas iom da ampleco al la refreno (IF2), kaj la duan strofon ornamentas malforta kaj same stabila gitara IF3. La flankstrofo aldonas plian voĉan frazon (VF4), kvankam ne tre varian. Fine, en la refreno post la flankstrofo aŭdeblas IF4 ludata per tubaj sonoriloj. Ĉio ĉi aperas super la tavolo de perkuto kaj baso, kiujn mi markos per B.

Sekve, ni povas skeme marki la kontrapunktan variecon de la kanto per jenaj simboloj, kie la unuo estas la kvarmezura harmonia skemo.

IF1 (unu mezuro sen B) | VF1 | VF1 | VF2+IF2 | VF2+IF2 | VF3+IF1 | VF1+IF3 | VF1+IF3 | VF2+IF2 | VF2+IF2 | VF3+IF1 | VF4 | unu mezuro de IF1 sen B | IF1+IF4+en du lastaj mezuroj VF3 | tri mezuroj de VF3+IF1+IF4 | unu mezuro de IF1 sen B

Ni rimarku ke la kanto pli kaj pli komplekse aranĝas la kombinon de la frazoj kaj tuj antaŭ la kulmina momento ĝi aldonas unusolan mezuron de IF1 sen B por doni la plej plenan sonon de VF3+IF1+IF4 dum kvin mezuroj.

Ĉu la kanto estas bona? Mi ne juĝos tion. Mi ŝatus nur ke mia tre kurta analizo ĉi-supra montru kiel la kanto uzas kelkajn frazojn (kiuj konstruiĝas sur tre simplaj motivoj) por ke la tuto estu kohera kaj rapide rekonebla. Eble ĝuste pro la ripetiĝanta skemo la kanto ne daŭras pli ol tri minutojn. Aliflanke, estas la sama ripetiĝanta skemo kiu permesas facile kombini la diversajn frazojn, kiuj sendube kontribuis al la tuja sukceso de la kanto en la furorlistoj ne nur de Spotify, sed ankaŭ furorlistoj ĉie.

As It Was – Harry Styles (#furorkanto 7 apr 2022)

Ideoj kiel supermotivoj – kompakta formo de la 3-a Piana sonato de Prokofjev

En la pasinta universitata jaro, kadre de miaj studoj, mi preparis mallongan analizon de la 3-a Piana sonato de Sergej Prokofjev. En ĝi mi distingis ses ideojn, t.e. manierojn laŭ kiuj estas konstruitaj ĉiuj motivoj de la verko. Tiu ĉi blogaĵo estas traduko kaj adapto de tiu analizo.

 

Sergej Prokofjev (1891–1953) komencis labori pri la peco kiun ni konas hodiaŭ kiel la 3-a Piana sonato en A-minora op. 28 en 1907, dum siaj studoj en Peterburgo. Pli-malpli en la sama tempo li komponis kvin aliajn fruajn sonatojn, el kiuj du estis poste reviziitaj kaj eldonitaj – la 1-a Sonato op. 1 en 1909 kaj la 4-a Sonato op. 29 en 1917 (Redepenning 2001).

La Sonato en A-minora estis reviziita de Prokofjev kaj eldonita kiel la 3-a Piana sonato op. 28 en la jaro 1917. Simile al la 1-a Sonato, ĝi havas nur unu movimenton, sed ene de ĝi distingeblas kvar stadioj, kiujn mi nomos ĉi tie sekcioj:

  • sekcio A (mezuroj 1–53): Allegro tempestoso – movplena, bazita je okonlonga ŝoviĝo de la malsupra parto (de la maldekstra mano) rilate al la supra parto;
  • sekcio B (mezuroj 54–93): Moderato – relative trankvila, kun lirika melodio;
  • sekcio C (mezuroj 94–153): Allegro tempestoso–Moderato–Più lento–Più animato – tempesta, nestabila; ĝi kondukas al la kulmino de la tuta peco;
  • sekcio D (mezuroj 154–234): Allegro I–Poco più mosso – revenas al la movpleneco de sekcio A; ĝi uzas motivojn kaj temojn kiuj aperis en sekcioj A, B kaj C.

Malgraŭ la diversaj tempoj kaj karakteroj, ĉiuj sekcioj posedas senĉesan pulson de okonoj, kun dekdu aŭ ok okonoj en unu mezuro (takto 12/8 aŭ 4/4). La solaj mezuroj kiuj rompas tiun kontinuecon estas tiuj kiuj finas la sekciojn aŭ ĝiajn erojn (ekzemple mezuroj 53, 93 kaj 153).

Mi rimarkis, ke ĉiuj motivoj en la sonato estas bazitaj sur kelkaj ideoj, aŭ supermotivoj. Mi distingis ses:

  1. kunaj akordoj,
  2. disaj akordoj,
  3. duondisaj akordoj,
  4. malgrandintervala, ofte duta movo:
    1. ascenda,
    2. descenda,
    3. ĉirkaŭira,
  5. melodio kaj lirikeco,
  6. kontrapunkto.

Por bone kompreni la substancon de tiuj ideoj, plej utilas rigardi iujn ekzemplojn de motivoj bazitaj sur ili. Oportune, ĉiuj ses ideoj troviĝas jam en la unuaj ses mezuroj de la verko (ideo 4 aperas kiel 4.1. kaj 4.2., dum la varianto 4.3. aperas poste, en mezuro 15, kiel produkto de du aliaj ideoj, t.e. 2 kaj 4.2.). Krome, mi rimarkigu ke tri el tiuj ideoj (1–3) rilatas al akordoj, kaj la resto (4–6) al melodio, aŭ pli ĝenerale – al la t.n. horizontala dimensio de la verko.

Prokofjev – tria Piana sonato en A-minora; mezuroj 1–6
S. Prokofjev – 3-a Piana sonato en A-minora, m-roj 1–6.

La ideoj aperas jam en la komencaj ses mezuroj. Tamen en la tuta daŭro de la peco ili ne nur aperas unu apud la alia, sed ankaŭ intermiksiĝas. La unua tia okazo estas jam en mezuro 4, kiam kuniĝas ideoj 5. kaj 1.

La ideoj, aŭ supermotivoj, estas la bazo por motivoj, kiuj sekve formas temojn tipajn por ĉiu sekcio. Ekzemple la ĉefa motivo de sekcio A (Ekzemplo 1) venas el disaj akordoj en malsupra registro (ideo 2.), super kiu aperas melodio (ideo 5.). Tiaj fragmentoj ene de sekcio A estas disigitaj per eroj (Ekzemplo 2) kun dutaj paŝoj (4.) en ambaŭ partoj, en kontraŭa movo (6.).

ekz1
Ekzemplo 1. M-ro 28.

ekz2
Ekzemplo 2. M-roj 29–30.

Sekcion B karakterizas pli da lirikeco, do kompreneble la ĉefa temo (Ekzemplo 3) enhavas ĉefe la melodiajn supermotivojn: unue, la melodio mem (5.), akompanata de tri aliaj “voĉoj” (6.), ĉiuj kun precipe malgrandpaŝa movo: la malsupra voĉo en la supra parto ĝenerale ascendas (4.1.), la supra voĉo de la malsupra parto ĉirkaŭiras (4.3.) kaj la malsupra voĉo de la malsupra parto descendas (4.2.).

ekz3
Ekzemplo 3. M-roj 58–59.

En sekcio C, la tempesta, aperas kelkaj temoj, ĉiuj bazitaj same sur la ses ideoj. Aparte menciindas la temo de mezuroj 107–108 (Ekzemplo 4), kiu uzas la melodion unue prezentitan en sekcio B (5.) akompanatan de dutonoj (1.) en du voĉoj (6.), el kiuj la plej malsupra moviĝas ĉirkaŭ la tonalto A1 (4.3.).

ekz4
Ekzemplo 4. M-roj 107–108.

Ni rimarku ke la ideoj povas servi al motivoj en diversaj kuntekstoj. Sur Ekzemploj 5 kaj 6 ni vidas melodion (5.) akompanatan de akordoj (1.), kiuj estas paralele ŝovataj malgrandpaŝe (4.). Malgraŭ tiu simileco la karakteroj de tiuj du fragmentoj estas tre malsamaj – Ekzemplo 5 estas tre trankvila, dum Ekzemplo 6 estas la energia kulmino de la tuta sonato.

ekz5
Ekzemplo 5. M-roj 128–129.

ekz6
Ekzemplo 6. M-ro 148.

Resume, oni povus diri ke la formo de la 3-a Piana sonato en A-minora de Prokofjev estas tre densa, kompakta aŭ eĉ sinteza – la muzikaj ideoj aperas en la ses unuaj mezuroj de la verko kaj poste estas disvolvataj. Krome, en sekcio D okazas denove sintezo, sed sur alia nivelo – la ideoj revenas ne nur en siaj unuaj formoj, sed jam kiel formitaj temoj de sekcioj A, B kaj C. Oni povus do eĉ diri ke temas iusence pri sonata formo – kun anonca sekcio en la unuaj mezuroj, poste ellabora sekcio, kiam la ideoj interagas por krei temojn, kaj fine resuma sekcio, t.e. sekcio D, kiu fermas ĉion, transirante de la tre abstrakta nivelo de ideoj, tra la nivelo de motivoj al la nivelo de temoj.

Nun la leganto povus demandi ĉu mia teorio pri ideoj, aŭ supermotivoj, estas taŭga ie ajn krom en tiu ĉi analizo. Kaj efektive, mi konsentas ke la ideoj kiujn mi distingis ne estas tre precizaj kaj ke probable en la plejmulto de similaj verkoj oni retrovus ilin. Tamen estas specife por tiu sonato ke ne aperas aliaj eblaj motivoj, ekzemple bazitaj sur akordoj, eble similaj al ĥoralo ktp… Krome, estas plej mirige ke la esenco de la tuta verko troviĝas en la kelkaj komencaj mezuroj. Tio donas alian vidpunkton en la ricevo de la peco, do mi trovas tian aliron utila.

Se temas pri la nomo ideo, mi ne tute kontentas pri ĝi. Ĝi estis rezulto de diskuto kun mia profesoro kaj precipe de la fakto ke ni ne volis uzi la terminon motivo. La vorto ideo (pole idea) ŝajnis do multe pli bona, des pli ke la pola diferencigas ĝin de la vorto pomysł, kiu povas signifi interalie iun kompon(ist)an ideon por iu verko (ekzemple iun inspiron por opero, ĉefmotivon por preludo aŭ formon por kanto). En Esperanto mi tuj pensis pri supermotivo, do io abstrakta el kio fluas konkretaj motivoj. Tiu solvo ŝajnas oportuna ĉar same kiel motivoj, la supermotivoj menciitaj en ĉi tiu teksto ne tuŝas nur unu muzikan elementon – ekzemple la disaj akordoj estas parto de ambaŭ harmonio kaj melodio. Tradicie ni asocias superon kun io pli abstrakta, tial supermotivoj. Tamen tradicie en la muzika analizo oni diras ke motivo estas la plej baza elemento de la formo, dum frazo, temo, eventuale periodo estas pli supraj. Do, eble protomotivoj? Pramotivoj? Mi ne havas respondon al tiu problemo. La teksto restu malfermita.

Ekzemploj 1–6 venas el la eldono de Muzgiz, Moskvo 1955, pere de IMSLP.

Ideoj kiel supermotivoj – kompakta formo de la 3-a Piana sonato de Prokofjev